Atatürk: Ojciec wszystkich Turków

Zapewnie każdy w Was, kto chociaż interesuje się Turcją, słyszał o Atatürku. Bohater narodowy, uzdolniony generał, reformator i założyciel Republiki Turcji. Tak w wielkim skrócie.

Dlaczego właśnie dziś o nim piszę? Bo dzisiaj przypada 79-ta rocznica śmierci wielkiego wodza. Zmarł on w swym łożu, w pałacu Dolmabahçe. Do teraz zegar w jego dawnym pokoju wskazuje 09:05, jakby czas zatrzymał się wraz z jego sercem, by nigdy nie ruszyć ponownie.

Pokój Mustafy Kemela Atatürka w Pałacu Dolmabahçe. Niezmieniony od czasu przywódcy.

 KIM BYŁ ATATÜRK?

Mustafa Kemal Atatürk; Kongres w Sivas.
źródło: https://pl.wikiquote.org/wiki/Mustafa_Kemal_Atat%C3%BCrk

To proste a zarazem bardzo dobre pytanie. Kim był?

Mustafa Kemal Atatürk urodził się 19 maja 1881 roku w Salonikach, jako Mustafa. Uczęszczał do akademii wojskowej w Stambule. Nie był pokornym uczniem, nie raz dawał się we znaki dowódcom. Nie przepadał też za autorytetami, za to był wybitnym studentem. To właśnie w akademii, od nauczyciela matematyki, Mustafa otrzymał przydomek Kemal, co oznacza perfekcyjność. 

W młodości przystąpił do rewolucji młodotureckiej, w trakcie której zmuszono sułtana, by ten przywrócił parlament i zrzekł się większości dzierżonej władzy. Udało się, ale nie na długo.

Mustafa chociaż brał czynny udział w kilku bitwach przed rokiem 1915, to dopiero bitwa pod Gallipoli o cieśninę Dardanele przyniosła mu chwałę i szacunek jako dowódcy. Była to największa i najbardziej spektakularna bitwa w jakiej państwo Osmańskie brało czynny udział i wyszło z tego zwycięsko. Bitwa trwała 2 lata, a śmierć i rany poniosło około 330 tysięcy ludzi po obu flankach. Chociaż bitwa była wygrana to Imperium Osmańskie przegrało wojnę, zostając rozdzielone między Wielką Brytanię, Francję, Włochy i Grecję. Mimo to, działania zmierzające do odzyskania niepodległości podejmowano już od początków okupacji.

Mustafa Kemal powoli umacniał swoją pozycję i zdobywał coraz większe poparcie dla ruchu oporu, który w 1919 roku przeobraził się w otwarte walki. W czerwcu Mustafa i kilku innych wysoko postawionych urzędników podpisało protokój z Amasji nawołujący do walk wyzwoleńczych, między lipcem a sierpniem w Erzurum sporządzono deklarację Paktu Narodowego Turków, we wrześniu Mustafa Kemal zwołał Kongres w Sivas, podczas którego zapadły najważniejsze decyzje.

W marcu 1920 roku Mustafa Kemal, jako naród turecki, ogłosił utworzenie nowego parlamentu  z siedzibą w Ankarze, a miesiąc później Wielkie Zgromadzenie Narodowe mianowało go przewodniczącym. Pierwszą turecką Konstytucję przyjęto 20 stycznia 1921 roku, na mocy której pełnia władzy prawnej i wykonawczej skupiała się w rękach parlamentu. W listopadzie 1922 roku. parlament w Ankarze zlikwidował sułtanat, a kalifa uznano jedynie za przedstawiciela muzułmanów.

Traktat pokojowy podpisano 24 lipca 1923 r. Turcja zyskała niepodległość, wyznaczono nowy podział terytorialny i nowe granice, a także rozpisano postanowienia pokojowe, które każda ze stron była zobowiązana spełnić i przestrzegać. Zwycięstwo nacjonalistów w walkach o suwerenność zostało oficjalnie ogłoszone, a Mustafa Kemal zyskał ogromny autorytet jako przywódca. 

Tego samego czasu mianowan go pierwszym prezydentem nowej Republiki Turcji.

Mustafa Kemal Atatürk zmarł w swoich apartamentach w pałacu Dolmabahçe 10 listopada 1938 roku o godzinie 09:04:57.

ATATÜRK - REFORMATOR

Nie bez powodu ludzie nazywają Atatürka reformatorem. Tuż po ustanowieniu Republiki, zmieniono status państwa z religijnego na świecki. Kalifat zlikwidowano, powołano Zarząd ds. Religijnych podległy ministrowi, szkoły religijne już nie stanowiły odrębnej jednostki tylko zostały włączone do szkół świeckich podlegałym Ministrowi Edukacji, na koniec zaś zlikwidowano sądy orzekające na zasadach islamu. Wprowadzono świeckie kodeksy prawne a nowy system sądowniczny gwarantował uzyskanie emerytury.

Ankara została stolicą Republiki Turcji, chociaż Stambuł nie stracił nic ze swego znaczenia poza mianem "stolicy". Do dziś jest on najważniejszym miastem w państwie.

Zakazano fezy i turbany, strój religijny był dozwolony jedynie podczas specjalnych uroczystości, kobietom wskazano by odsłaniały twarze w miejscach publicznych, a dziewczęta chcące uczęszczać na uniwersytet miały zakaz zakrywania włosów. Ślub cywilny ustanowiono jako obowiązkowy, tym samym zniesiono możliwość wielożeństwa; ślub religijny mógł być jedynie dodatkową uroczystością, ale nie ma on żadnej mocy prawnej. 

Kobiety zyskały prawa do rozwodu i podjęcia pracy na tych samych zasadach co mężczyźni. Już w 1930 roku Turczynki zyskały prawa wyborcze i możliwość kandydowania, z początku jedynie w miastach, lecz w ciągu 3 lat na prowincji, a w 1934 roku do parlamentu. To znacznie wcześniej niż kobiety w Europie lub Ameryce.

W 1925 roku wprowadzono kalendarz gregoriański i międzynarodowy system mierzenia czasu, a kilka lat później zaczął obowiązywać europejski system miar i wag, obowiązek numeracji domów i nazewnictwa ulic. Największą reformą z 1928 roku jaka dotknęła Turków, była zmiana alfabetu z arabskiego na oparty na łacinie. Język turecki oczyszczono z arabskich i perskich zapożyczeń zastępując je w miarę możliwości rodzimie tureckimi słowami. Rok później zakazano używania dawnego pisma i zaprzestano jego nauki w szkołach a nauczano nowego alfabetu.

W 1934 roku zaczęto nadawać nazwiska. Sam Mustafa Kemal swoje nazwisko zawdzięcza parlamentarzystom, którzy wybrali dla niego nazwisko Atatürk, co oznacza "ojciec wszystkich Turków". Po dziś dzień jest on jedyną osobą w całym kraju o tym nazwisku i jest ono zarezerwowane tylko dla niego.

ATATÜRK OBECNIE

Chociaż dzisiaj mija 79 lat odkąd wielkiego wodza z nami nie ma, to wielu ludzi w żadnym razie nie postrzega tego w ten sposób. Był, jest i będzie bardzo ważną postacią dla Turków i na zawsze pozostanie w ich pamięci narodowej i w sercach. Ta duma z tego, że był Turkiem i z tego co dla kraju zrobił jest przejmująca aż do kości. Ta miłość bijąca z ich oczu to coś, czego wielu z nas jeszcze nie zaznało.

Mustafa Kemal kiedyś powiedział: 

"Jakiż jestem szczęśliwy, że jestem Turkiem!"źródło: grafika google

Niesamowite jak wiele może zrobić jeden człowiek.